Englishدر فرآیند تولید منسوجات، یکی از چالش‌های رایج، بروز لکه‌هایی است که در مراحل مختلف مانند بافندگی، رنگرزی یا تکمیل به‌وجود می‌آیند. این لکه‌ها نه‌تنها باعث کاهش کیفیت محصول نهایی می‌شوند، بلکه هزینه‌های اضافی برای اصلاح یا بازفرآوری نیز به تولیدکننده تحمیل می‌کنند. در این مطلب با سه نوع رایج از لکه‌ها در صنعت نساجی آشنا می‌شویم و راهکارهای پیشگیری و حذف آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
1.لکه‌های ناشی از روغن بافندگی
یکی از متداول‌ترین انواع لکه‌ها، مربوط به باقی‌ماندن روغن‌های بافندگی در سطح پارچه است. این روغن‌ها که در فرآیند بافندگی به‌کار می‌روند، در صنعت نساجی تنوع زیادی داشته که با توجه به نوعشان ممکن است محلول یا نامحلول در آب باشند.
دلایل ایجاد لکه:
- استفاده از روغن‌های نامحلول در آب به‌دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان
- عدم امکان حذف روغن در مرحله شست‌وشوی اولیه (Scouring)
پیامد:
- بروز نقص و مشکلات فراوان در فرآیند رنگرزی و تکمیل
راهکارهای پیشنهادی:
- مصرف روغن‌های محلول در آب در انتخاب اولیه
- استفاده از مواد شوینده، نفوذدهنده‌ها و لکه بر قوی در صورت استفاده از روغن‌های نامحلول در آب
2. لکه‌های ناشی از رنگرزی
این نوع لکه‌ها معمولاً به‌صورت نایکنواختی رنگ یا نقاط تیره و روشن روی سطح پارچه ظاهر می‌شوند.
دلایل ایجاد لکه:
- عدم حلالیت کامل رنگزا در حمام رنگرزی
- ترکیب رنگزا با مواد کمکی ناسازگار
- ناسازگاری رنگزاهای مختلف (به‌ویژه در رنگ‌های آبی شالی و فیروزه‌ای)
- سختی بالای آب مصرفی
- کف زیاد در حمام رنگرزی
راهکارهای پیشنهادی:
- استفاده از رنگزاهای باکیفیت و قابل‌حل
- پرهیز از ترکیب رنگزا با مواد کمکی بدون آزمون اولیه
- استفاده از آب نرم یا مصرف سختی گیر جهت حذف سختی آب
- مصرف آنتی‌فوم‌های سازگار با فرآیند
3. لکه‌های سیلیکونی
این لکه‌ها معمولاً در مرحله تکمیل و بر اثر استفاده نادرست از نرم‌کن‌های سیلیکونی به‌وجود می‌آیند و یکی از سرسخت‌ترین لکه‌ها محسوب می‌شوند.
دلایل ایجاد لکه:
- دو فاز شدن روغن سیلیکون در دمای بالا یا در اثر تلاطم
- ناسازگاری میان آنتی‌استاتیک و نرم‌کن
- pH نامناسب محلول در مرحله تکمیل
- استفاده از دستگاه نامناسب با توجه به ویژگی های نرم‌کن مصرفی
راهکارهای پیشنهادی:
- استفاده از نرم‌کن‌های سیلیکونی ماکرو و سمی‌ماکرو فقط در شرایط کنترل‌شده و بدون تلاطم
- حفظ دمای حمام در محدوده دمای محیط
- تنظیم pH محلول بین 5 تا 5.5
- بررسی اولیه سازگاری نرم‌کن با آنتی‌استاتیک در صورت استفاده همزمان
- مصرف نرم‌کن‌های مقاوم در برابر برش با خاصیت خودامولسیون‌شوندگی در صورت استفاده از دستگاه جت
جمع‌بندی
شناخت دقیق نوع لکه و علت به‌وجود آمدن آن، نخستین گام در حذف مؤثر و پیشگیری از آن است. با رعایت اصول علمی و فنی در انتخاب مواد اولیه و کنترل پارامترهای عملیاتی، می‌توان از بروز بسیاری از لکه‌ها جلوگیری کرد و کیفیت منسوجات تولیدی را ارتقاء داد.
منابع
- Shore, R. (2002). Colorants and Auxiliaries: Volume 1: Colorants. Society of Dyers and Colourists.
- Broadbent, A. D. (2001). Basic Principles of Textile Coloration. Society of Dyers and Colourists.
- Gulrajani, M. L. (2010). Chemical Processing of Synthetic Fibers and Blends. Woodhead Publishing.